एकनाथ खडसे : ग्रामपंचायतीची हारलेली ती पहिली निवडणुक ते राष्ट्रवादी पर्यतचा प्रवास

गेल्या अनेक महिन्यांपासून अपेक्षेप्रमाणे एकनाथ खडसे यांनी अखेर भारतीय जनता पक्ष (भाजप) सोडला आहे. राष्ट्रवादी काँग्रेसच्या वरिष्ठ नेत्यांच्या सतत संपर्कात असल्याने त्यांनी राष्ट्रवादी काँग्रेसमध्ये प्रवेश केला आहे.

याबाबतचा सस्पेन्स आता संपला आहे. त्यांना महाराष्ट्र काँग्रेसच्या नेत्यांकडून अपेक्षित प्रतिसाद मिळाला नाही, तर राष्ट्रवादी काँग्रेसचे अध्यक्ष शरद पवार यांनी त्यांना राजकीय पुनर्वसन देऊ केले, असे दिसते. पण मग ६८ वर्षीय खडसे यांनी भाजप सोडून राष्ट्रवादी काँग्रेसमध्ये प्रवेश करण्याचा निर्णय घेतला आहे का?

राज्य मंत्रिमंडळात दुसऱ्या क्रमांकावर मानले जात होते

उत्तर महाराष्ट्रातील जळगाव जिल्ह्यातून आलेले खडसे हे राज्यातील भाजपच्या प्रमुख नेत्यांपैकी एक होते. उत्तर महाराष्ट्राला भाजपचा बालेकिल्ला बनवण्यात त्यांनी महत्त्वाची भूमिका बजावली. गोपीनाथ मुंडे यांच्यासह पक्षाचे इतर मागासवर्गीय (ओबीसी) चेहरे म्हणूनही त्यांच्याकडे पाहिले जात होते.

गेल्या १५ वर्षांत त्यांनी घेतलेल्या पदावरून पक्षात त्यांचे महत्त्व दिसून येते. राज्यातील पहिल्या शिवसेना-भाजप सरकारमध्ये ते मंत्री होते आणि त्यांनी वेगवेगळ्या काळात वित्त, सिंचन आणि उच्च शिक्षण विभाग हाताळला.

२००९ ते २०१४ या कालावधीत ते विधानसभेत विरोधी पक्षनेते होते. त्यांनी फडणवीस सरकारमधील महसूल विभागासह महत्त्वाची विभाग हाताळले आणि २०१६ मध्ये राजीनामा द्यावा लागाला. त्यांना मुख्यमंत्र्यांनंतर राज्य मंत्रिमंडळात दुसऱ्या क्रमांकावर मानले जात होते.

विरोधी पक्ष म्हणून भाजप-शिवसेना यांचे नेतृत्व केले

२००९ ते २०१४ या पाच वर्षांच्या कारकिर्दीत खडसे यांनी तत्कालीन काँग्रेस-राष्ट्रवादी काँग्रेस सरकारवर विरोधी पक्ष म्हणून भाजप-शिवसेना यांचे नेतृत्व केले.

२०१४ च्या राज्य निवडणुकांच्या पार्श्वभूमीवर खडसे हे प्रदेश भाजपच्या प्रमुख नेतृत्व गटात सहभागी झाले होते. त्यात देवेंद्र फडणवीस, पंकजा मुंडे, विनोद तावडे आणि सुधीर मुनगंटीवार यांचा समावेश होता.

पदाचा गैरवापर केल्याचा आरोप

२०१४ मध्ये भाजपची सत्ता आली तेव्हा खडसे यांची मुख्यमंत्रिपदाची निवड अपेक्षित होती, पण पक्षनेतृत्वाने देवेंद्र फडणवीस यांना संधी दिली. गोंधळलेल्या खडसेंना महसूल आणि खात्यांचा पुष्पगुच्छ देण्यात आला, पण ‘त्यांच्यावर झालेल्या अन्यायाबद्दल ते कडवट पणे बोलत राहिले.

२०१६ मध्ये खडसे भ्रष्टाचाराच्या आरोपात अडकले. पुण्यातील जमीन व्यवहारात आपल्या कुटुंबाला मदत करण्यासाठी महसूलमंत्री पदाचा गैरवापर केल्याचा आरोप त्यांच्यावर ठेवण्यात आला होता.

अहवाल उघड केला नाही

त्यांनी कोणताही गैरव्यवहार केल्याचा इन्कार केला असला तरी खडसे यांना राजीनामा देण्यास सांगण्यात आले आणि फडणवीस सरकारने त्यांची चौकशी देखील सुरू केली. खडसे कधीही मंत्रिमंडळात परत येऊ शकले नाहीत. या आरोपांची न्यायालयीन चौकशी करण्यात आली, पण फडणवीस सरकारने हा अहवाल उघड केला नाही. आपल्यावरील कोणतेही आरोप सिद्ध झाले नाहीत, असा खडसे यांचा आग्रह होता.

विधानसभेचे तिकीट नाकारले

त्याचवेळी फडणवीस यांनी खडसे यांच्या जळगाव जिल्ह्यातील भाजप मंत्री गिरीश महाजन यांना प्रोत्साहन दिले. पुढील काही वर्षांत खडसेंचा आकार केवळ पक्षातच नव्हे तर उत्तर महाराष्ट्राच्या स्थानिक राजकारणातही कमी होत गेला. याच काळात खडसे यांनी पक्षाबद्दल उघडपणे नाराजी व्यक्त करण्यास सुरुवात केली.

त्याहूनही वाईट गोष्ट म्हणजे २०१९ च्या निवडणुकीत भाजपने त्यांना विधानसभेचे तिकीट नाकारले होते.

अनौपचारिक राजीनामा

२०१६ मध्ये देवेंद्र फडणवीस सरकारमध्ये महसूलमंत्री असताना एकनाथ खडसे यांना अनौपचारिक राजीनामा द्यावा लागला तेव्हापासून ते राजकीय पटलाबाहेर गेले आहेत. खडसेंना हुसकावून लावण्यासाठी फडणवीस यांचा हात असल्याचा आरोप खडसे यांच्या अनुयायांनी सुरुवातीला केला.

तिकीट नाकारण्यात आले

लवकरच एकनाथ खडसे कोरसमध्ये सामील झाले आणि त्यांनी फडणवीस यांच्यावर जोरदार हल्ला चढवला. 2019 च्या विधानसभा निवडणुकीत खडसे यांना मुक्ताईनगरमधून तिकीट नाकारण्यात आले होते. त्याऐवजी त्यांची मुलगी रोहिणी ची निवड करण्यात आली, पण त्यांना शिवसेना बंडखोर चंद्रकांत पाटील यांच्याकडून पराभव पत्करावा लागला.

फडणवीस यांच्यावर हल्ला चढवला

पराभवानंतर खडसे यांनी फडणवीस यांच्यावर हल्ला चढवला. खडसेंच्या नाराजीचे आणखी एक कारण म्हणजे त्यांचे पक्षाचे प्रतिस्पर्धी गिरीश महाजन यांनी जळगावच्या घरच्या मैदानावर उभे केले. महाजन फडणवीस यांचे अत्यंत जवळचे होते. फडणवीस यांच्या मुख्यमंत्रिपदाच्या कार्यकाळात महाजन यांचा सरकारमध्ये दुसरा क्रमांक होता. खडसेंनी या दोघांना लक्ष्य करताना एकही शब्द लपवला नाही.

खडसेंचा राजकीय प्रवास

कोठाडी गावातील ग्रामपंचायतीच्या निवडणुकीत निवडणूक लढवताना खडसे यांचा पहिला पराभव झाला. पुढे १९८७ मध्ये ते कोठाडी गावचे सरपंच झाले. १९८९ मध्ये मुक्ताईनगर मतदारसंघासाठी ते महाराष्ट्र विधानसभेचे (आमदार) सदस्य म्हणून निवडून आले.

खडसे यांनी १९८० च्या दशकात भाजप कार्यकर्ता म्हणून सक्रिय राजकारणात प्रवेश केला आणि लेवा समाजाचे रहिवासी असलेल्या उत्तर महाराष्ट्रात पक्षाला आपला पाया प्रस्थापित करण्यास मदत केली. खडसे यांनी स्वत:ला ओबीसी नेते म्हणून स्थान दिले होते.

१९९५ ते १९९९ या काळात शिवसेना-भाजप युतीच्या नेतृत्वाखालील महाराष्ट्र राज्य सरकारमध्ये त्यांनी वित्त आणि सिंचन दोन्ही खाती सांभाळली.

खडसे यांनी नोव्हेंबर २००९ ते ऑक्टोबर २०१४ या कालावधीत विरोधी पक्षनेते म्हणून काम केले.२०१४ मध्ये ते महाराष्ट्राच्या मुख्यमंत्रिपदासाठी विचारात घेण्यात आलेल्या नावांपैकी एक होते पण अखेर देवेंद्र फडणवीस यांची या पदासाठी निवड करण्यात आली. भ्रष्टाचार आणि पदाचा गैरवापर केल्याच्या आरोपांनंतर ३ जून २०१६ रोजी खडसे यांनी महसूलमंत्रिपदाचा राजीनामा दिला.

2019 च्या महाराष्ट्र विधानसभा निवडणुकीसाठी भाजपने एकनाथ खडसे यांचे नाव उमेदवाराच्या यादीतून वगळले. पक्षांतर्गत राजकारण, विशेषतः देवेंद्र फडणवीस आणि गिरीश महाजन यांनी तिकीट नाकारल्याचा आरोप खडसे यांनी केला. त्याऐवजी पक्षाने त्यांच्या कन्या रोहिणी खडसे यांना तिकीट देऊ केले. शिवसेना चंद्रकांत निंबा पाटील यांच्या विरोधात 1987 मतांनी त्यांचा पराभव झाला.

राष्ट्रवादी काँग्रेसमध्ये प्रवेश करण्याच्या हेतूने त्यांनी ऑक्टोबर २०२० मध्ये भाजपचा राजीनामा दिला.