विनायक दामोदर सावरकर कसे झाले ‘वीर’ सावरकर

मागच्या काही वर्षापासून हिंदुत्ववादी विचारांचे समर्थक समजले जाणारे विनायक दामोदर सावरकर सध्या देशाच्या राजकारणात चर्चेचा विषय आहे.

२०१९ च्या महाराष्ट्र विधानसभा निवडणुकी दरम्यान जाहीरनाम्यात सावरकरांना भारतरत्न देण्याचे आश्वासन भाजपने दिले होते. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनीही आपल्या निवडणूक सभेत आपल्या भाषणादरम्यान काही संदर्भात सावरकरांचे नाव घेतले होते.

सध्याच्या राजकीय परिस्थिती मध्ये सावरकरांना एका गटाकडून वीर सावरकर तर विरोधकांकडून माफिवीर सावरकर असा आरोप केला जातो.

पण सावरकरांना वीर सावरकर हे नाव कसे पडले माहित आहे का ?

पण सावरकरांना दिलेल्या या ‘वीर’ या नावामागे एका कथा आहे. या कथेतील आणखी गोष्ट म्हणजे ज्यांनी सावरकरांना हे नाव दिले, त्यांना सावरकरांनी ‘आचार्य’ असे नाव दिले. दोन्ही नावांना इतकी लोकप्रियता मिळाली की या सन्मान नावाशिवाय दोघांची नावे आज कोणीही घेत नाहीत.

‘वीर’ हे नाव कोणी दिले?

सावरकरांना काँग्रेसने काळ्या यादीत टाकले आणि काँग्रेसबरोबरच्या वक्तव्यावरून वादाच्या भोवऱ्यात सापडल्यानंतर त्यांना सर्वत्र विरोध व्हायचा. १९३६ वर्ष होतं. प्रसिद्ध पत्रकार, शिक्षणतज्ज्ञ, लेखक, कवी आणि नाटक आणि चित्रपट कलाकार प्रल्हाद केशव अत्रे (आचार्य अत्रे) यांनी सावरकरांना पाठिंबा दिला कारण ते तरुण वयापासून सावरकरांच्या कथा ऐकत होते आणि अत्रे सावरकरांचे मोठे चाहते होते.

हे वीर नाव कसे देण्यात आले ?

अत्रे यांनी पुण्यातील एका कार्यक्रमांतर्गत सावरकरांच्या स्वागत कार्यक्रमाचे आयोजन केले होते. काँग्रेस कार्यकर्त्यांनी सावरकरांच्या विरोधात पुस्तिका वाटप केली आणि सावरकरांना काळे झेंडे दाखवण्याची धमकी दिली. विरोध असूनही हजारो लोक जमले आणि सावरकरांचा स्वागत समारंभ आयोजित करण्यात आला आणि अत्रे यांनी आजवर चर्चेत असलेली ‘वीर’ सावरकर म्हणून सावरकरांचा त्या सभेत उल्लेख केला .

‘काळ्या पाण्याच्या शिक्षेला घाबरले नाही, काळ्या झेंड्यांची भीती काय असेल?’

कार्यक्रमात आपल्या भाषणात काँग्रेसजन कार्यक्रमाबाहेर गोंधळ घालत होते आणि अत्रे यांनी कार्यक्रमात सावरकरांना निर्भय म्हटले की, ‘काळ्या पाण्याच्या शिक्षेला घाबरले नाही, काळ्या झेंड्यांची भीती काय असेल?’. त्याचवेळी अत्रे यांनी सावरकरांना ‘स्वातंत्र्यवीर’ ही पदवी दिली. नंतर हेच शीर्षक एकमेव ‘वीर’ शीर्षक बनले आणि सावरकरांच्या नावाने सामील झाले.

‘सावरकरांनी पुणे जिंकले’

अत्रे यांचे भाषण आणि शीर्षक दिल्यानंतर प्रेक्षागृहाला टाळ्यांचा कडकडाट झाला आणि सुमारे दीड तास सावरकरांनी इतके जोरदार भाषण केले की भाषणाचा करिष्मा म्हणजे ‘सावरकरांनी पुणे जिंकले आहे’. किंबहुना काँग्रेसच्या विरोधाला प्रतिसाद देऊन सावरकरांची लोकप्रियता दाखवण्याचे हे पाऊल होते.

ही पदवी का देण्यात आली?

सावरकरांनी तुरुंगाच्या काळात १८५७ च्या क्रांतीवर आधारित चार खंडांत सविस्तर मराठी ग्रंथ लिहिला, ज्याचे नाव ‘१८५७ चे स्वातंत्र्यवीर समर’ असे आहे. हे पुस्तक अतिशय प्रसिद्ध होते आणि त्याच पुस्तकाच्या नावाखाली अत्रे यांनी सावरकरांना ‘स्वातंत्र्यवीर’ असे नाव दिले.

सावरकरांनी पण दिले ‘आचार्य’ नाव

अत्रे यांनी सावरकरांच्या स्वागत समारंभात आयोजित केलेल्या यशस्वी कार्यक्रमानंतर पुण्यात आणखी एक कार्यक्रम झाला. या कार्यक्रमात सावरकरांनी अत्रे यांना महान शिक्षणतज्ज्ञ, लेखक आणि कलाकार म्हणून घोषित केले आणि त्यांना आचार्य म्हटले. सावरकरांच्या नावाने ‘वीर’मध्ये सामील झाल्यानंतर काही काळातच ‘आचार्य’ अत्रे यांच्या नावाशी जोडू लागले. ८० वर्षांनंतर, ही अशी परिस्थिती आहे जिथे दोघांनाही बहुतेक शीर्षके म्हणतात किंवा त्यांना संबोधित केले जाते.