विलासराव देशमुख हे महाराष्ट्रातील सर्वात ताकदवान कॉंग्रेस नेते होते. महाराष्ट्राच्या राजकारणासह राष्ट्रीय राजकारणात ते कॉंग्रेसचे महत्त्वाचे नेते होते. महाराष्ट्रातील लातूर येथे जन्मलेल्या देशमुख यांनी पंचायत समितीमधून राजकीय कारकीर्दीची सुरूवात केली आणि राष्ट्रीय राजकारणात प्रवेश केला.

महाराष्ट्रात कॉंग्रेसमध्ये ते उंच उभे राहिले. वस्तुतः याच कारणास्तव, विलासराव देशमुख यांचे महाराष्ट्रातील बहुतेक सर्व व्यावसायिकांशी चांगले संबंध होते. देशमुख यांना औद्योगिक घराण्यांचा पाठिंबा होता आणि विद्यमान नेते शरद पवार यांनी कॉंग्रेस सोडल्यामुळे महाराष्ट्रातील औद्योगिक संबंधांसाठी कॉंग्रेसचे विलासराव देशमुख यांच्यावर जास्त अवलंबून होते.

विलासराव यांचा जीवनप्रवास

विलासराव देशमुख यांचा जन्म 26 मे 1945 ला लातूर जिल्ह्यातील बाबलगाव येथील मराठा कुटुंबात झाला. पुणे विद्यापीठातून विज्ञान आणि कला या दोन्ही विषयांत त्यांनी पदवी संपादन केली. त्यांनी पुणे येथील इंडियन लॉ सोसायटी लॉ कॉलेजमध्ये कायद्याचे शिक्षण घेतले. विलासराव यांनी तारुण्यातच समाजसेवा सुरू केली. दुष्काळ निवारणाच्या कामात त्यांनी सक्रिय सहभाग घेतला होता.

विलासराव देशमुख आणि त्यांची पत्नी वैशाली देशमुख यांना तीन मुले आहेत. अमित देशमुख, रितेश देशमुख आणि धीरज देशमुख. अमित देशमुख आणि धीरज देशमुख हे आमदार आहेत. तर रितेश देशमुख हा एक बॉलिवूड अभिनेता आहे.

ग्रामपंचायत सदस्य पासून सुरुवात

विलासराव देशमुख यांनी त्यांच्या राजकीय जीवनाची सुरुवात पंचायतीतून केली आणि प्रथम पंच व त्यानंतर सरपंच झाले. ते जिल्हा परिषद सदस्य आणि लातूर तालुका पंचायत समितीचे उपसभापती देखील होते.विलासराव हे युवक कॉंग्रेसचे जिल्हाध्यक्ष होते आणि त्यांच्या कार्यकाळात युवक कॉंग्रेसचा पंचवार्षिक कार्यक्रम राबविण्याच्या दृष्टीने कार्य केले.

त्यानंतर विलासराव देशमुख यांनी राज्याच्या राजकारणात प्रवेश केला आणि 1980 ते 1995 दरम्यान सलग तीन निवडणुकांमध्ये ते विधानसभेवर निवडून गेले आणि विविध मंत्रालयात मंत्री म्हणून कार्यरत होते. यावेळी त्यांनी गृह, ग्रामीण विकास, कृषी, मत्स्यव्यवसाय, पर्यटन, उद्योग, परिवहन, शिक्षण, तांत्रिक शिक्षण, युवा व्यवहार, क्रीडा अशा अनेक पदांवर मंत्री म्हणून काम पाहिले.

पण 1995 निवडणूक हरली पण 1999 च्या निवडणुकीत ते पुन्हा विधानसभेत परतले आणि पहिल्यांदा राज्याचे मुख्यमंत्री झाले. परंतु त्यांना मध्यभागी मुख्यमंत्रिपद सोडावे लागले आणि त्यांच्या जागी सुशील कुमार शिंदे यांना मुख्यमंत्री करण्यात आले.पण पुढच्या निवडणुकांमध्ये मोठ्या प्रमाणात यश मिळाल्यानंतर कॉंग्रेसने पुन्हा एकदा त्यांना मुख्यमंत्री केले.

विलासराव देशमुख हे पहिल्यांदाच १ ऑक्टोबर 1999 ते १ जानेवारी 2003 या काळात मुख्यमंत्री राहिले, तर दुसऱ्या मुख्यमंत्रीपदाचा कार्यकाळ 7 सप्टेंबर 2004 ते 5 डिसेंबर 2008 पर्यंत होता.मुख्यमंत्री विलासराव देशमुख यांच्या दुसर्‍या कार्यकाळात मुंबई मालिकेत स्फोट झाला. या स्फोटांची नैतिक जबाबदारी घेत त्यांनी आपल्या पदाचा राजीनामा दिला.

त्यानंतर त्यांनी मध्यवर्ती राजकारणात प्रवेश केला आणि राज्यसभेचे सदस्य झाले.त्यानंतर त्यांना केंद्रीय मंत्रिमंडळात स्थान देण्यात आले आणि त्यांनी अवजड उद्योग व सार्वजनिक उद्योग मंत्री, पंचायती राजमंत्री, ग्रामीण विकास, विज्ञान आणि तंत्रज्ञान मंत्री तसेच पृथ्वी विज्ञान मंत्री म्हणून काम पाहिले. यासह विलासराव देशमुख हे मुंबई क्रिकेट असोसिएशनचे अध्यक्षही होते.

मुख्यमंत्री पदाचा राजीनामा

आपल्या मुख्यमंत्रिपदाच्या वेळी त्यांनी फिल्म निर्माता सुभाष घई यांना फिल्म इन्स्टिट्यूट बनवण्यासाठी 20 एकर जागा सरकारकडून दिली होती. २०१२ मध्ये, मुंबई उच्च न्यायालयाने रद्द केली आणि सुभाष घई यांना जमीन परत देण्याचे आदेश दिले.२०१० मध्ये मुंबई पोलिसांनी त्याच्या भावाविरूद्ध एफआयआर दाखल केल्याची तक्रार दाखल झाल्यानंतर सर्वोच्च न्यायालयाने महाराष्ट्र सरकारला दहा लाख रुपये दंड ठोठावला.

मुंबईवरील 26/11 च्या हल्ल्यानंतर विलासराव देशमुख यांनी आपला मुलगा रितेश देशमुख आणि चित्रपट निर्माते राम गोपाल वर्मासमवेत हॉटेल ताजला भेट दिली. विरोधकांनी त्यांच्यावर कडक टीका केली आणि आरोप केला की त्यांनी आपल्या पदाचा गैरवापर केला आणि राम गोपाल वर्मा यांना हॉटेल ताजमध्ये नेले.

ही बाब इतकी गमावली की देशमुख यांना त्यांच्या पदाचा राजीनामा द्यावा लागला. विलासराव देशमुख यांनी मुख्यमंत्री पदाचा गैरवापर केल्याचा आरोप कॅगच्या एका अहवालात करण्यात आला आहे. यामध्ये त्याच्यावर कुटुंबीयांनी चालविलेल्या ट्रस्टला 23,840 चौरस मीटर स्वस्त भूखंड वाटप केल्याचा त्यांच्यावर आरोप होता. एक चतुर्थांश किंमतीला भूखंड देण्यास त्यांनी भूमिका बजावल्याचा आरोप होता. याशिवाय प्रसिद्ध आदर्श घोटाळ्यातही त्याचे नाव घसरले.