नोटाबंदीनंतर जारी करण्यात आलेल्या नवीन नोटांचे रंग बरेच बदलले आहेत. पण एक गोष्ट शिल्लक आहे ती म्हणजे गांधीजींचे हसणारे चित्र.

रिझर्व्ह बँकेने 1969 मध्ये पहिल्यांदा नोटांवर गांधीजींचे चित्र स्मरणपत्र म्हणून छापले होते. त्यावेळी गांधीजींच्या चित्रासह 100 रुपयांच्या नोटा चलनात आल्या. 1869 मध्ये जन्मलेल्या गांधीजींच्या जन्मशताब्दीनिमित्त हे करण्यात आले होते.

देशाच्या स्वातंत्र्यात महात्मा गांधींचे योगदान कधीही विसरता येणार नाही. देशाने त्यांना राष्ट्रपिताचा दर्जा दिला आहे. त्यांच्या अतुलनीय योगदानामुळे त्यांचे चित्र भारतीय चलनी नोटांमध्ये आहे. पण तुम्हाला माहीत आहे का की पूर्वी चलनी नोटांमध्ये गांधीजींऐवजी इतर चित्रे असायची.

स्वातंत्र्यापूर्वी ब्रिटिश नोटांवर किंग जॉर्जची चित्रे छापत असत. अनेक वर्षांपासून अशोक स्तंभ, तंजोर मंदिर, लॉयन कॅपिटल, गेट वे ऑफ इंडिया चित्रे भारतीय चलनी नोटांवर छापली जात होती.

गांधीजींच्या चित्रासह नोटा कधी छापल्या गेल्या?

रिझर्व्ह बँकेने 1969 मध्ये पहिल्यांदा नोटांवर गांधीजींचे चित्र स्मरणपत्र म्हणून छापले होते. त्यावेळी गांधीजींच्या चित्रासह 100 रुपयांच्या नोटा चलनात आल्या. 1869 मध्ये जन्मलेल्या गांधीजींच्या जन्मशताब्दीनिमित्त हे करण्यात आले होते. सेवाग्राम आश्रमात राहताना गांधीजींचे हे चित्र काढण्यात आले.

आजकाल नोटांमध्ये गांधीजींचे हसणारे चित्र असते, ते चित्र पहिल्यांदा 1987 मध्ये चलनी नोटांवर छापले गेले.

ऑक्टोबर 1987 मध्ये गांधीजींच्या चित्रासह 500 रुपयांची पहिली नोट चलनात आली. तेव्हापासून त्याचे हेच चित्र इतर चलनी नोटांवरही छापले गेले.

गांधीजींचे हे चित्र कुठले आहे?

नोटांवर छापलेले महात्मा गांधींचे छायाचित्र सध्याच्या राष्ट्रपती भवनात म्हणजेच 1946 मध्ये व्हाईसराय हाऊसमध्ये काढण्यात आले होते, जेव्हा गांधीजी म्यानमार म्हणजेच तत्कालीन सचिव फ्रेडरिक पेथिक लॉरेन्स यांना भेटण्यासाठी पोहोचले होते. तिथेच त्यांचा फोटा काढला होता. फोटो कोणी काढला याबद्दल ठोस माहिती उपलब्ध नाही.

1996 मध्ये छापल्या महात्मा गांधी सिरीजच्या नोटा

केंद्रीय बँक RBI ने 1996 मध्ये नोटमध्ये अनेक बदल केले. वॉटरमार्क बदलला. यासह, विंडोड सिक्युरिटी थ्रेड, लेटेंड प्रतिमा आणि दृश्य अपंग लोकांसाठी इंटॅग्लिओ वैशिष्ट्ये देखील जोडली गेली.

आता गांधीजींच्या चित्रासह 5, 10, 20, 100, 500 आणि 1000 रुपयांच्या नोटा चलनात आल्या. या दरम्यान, अशोक स्तंभाच्या जागी महात्मा गांधींचे चित्र लावण्यात आले आणि राष्ट्रीय चिन्ह अशोक स्तंभ नोटांच्या खालच्या डाव्या बाजूला स्थानांतरित करण्यात आले. तेव्हापासून या स्वरूपात नोट्स छापल्या जात आहेत.

स्वातंत्र्यानंतरही छापले ब्रिटिश राजाचे चित्र!

आजकालच्या नोटांवर छापलेल्या गांधीजींच्या चित्राबाबत जाणून घेऊ, पण त्याआधी हे जाणून घ्या की ब्रिटिशांनी भारत सोडण्यापूर्वी ब्रिटिश किंग जॉर्जचे चित्र भारतीय चलनात छापले होते. 1947 पर्यंत असे चलन देशात चालू होते.

वास्तविक, ब्रिटिश किंग जॉर्जचे चित्र नोटांवर राहू नये अशी सरकार आणि सामान्य जनतेची इच्छा होती. परंतु यासाठी सरकारला थोडा वेळ हवा होता. काही काळानंतर, सरकारने किंग जॉर्जचे चित्र भारतीय चलनातून काढून टाकले आणि त्याच्या जागी सारनाथमधील लायन कॅपिटलचे चित्र लावले.